Zeki insan, gel baştan alalım. Ama hızlı değil; doğru yerden alalım. Çünkü Toronto’ya inen bir uçağın geri dönememesiyle, Pakistan’ın geri dönülemez bir eşiğe gelmesi arasında sanıldığından daha kısa bir mesafe var.
Soruyu en başa koyalım: Bir havayolu mürettebatı neden birlikte iltica eder? Bir kişi korkabilir; peki bir ekip neden aynı anda, aynı yerde, aynı kararla hareket eder? Cevabı kolaycı açıklamalarda aramayalım. Zeki insan bilir: Maaş bahanedir, ekonomi arka plandır, bireysel kaygı ise vitrindir.
Asıl mesele şudur: Bir devlet, yetiştirdiği insanı neden tutamaz? Pakistan’da olan tam olarak budur. Devlet ayakta duruyor, bayrak dalgalanıyor, ordu güçlü görünüyor; ama içeride geleceğe inanç zayıflıyor. Bu bir çöküş değildir; bu bir sessiz boşalmadır. Boşalma gürültü yapmaz, manşet olmaz ama devlet kapasitesini içten içe kemirir. “Dördüncü vaka” deniyor. Zeki insan burada durur ve sorar: Dört kez tekrar eden şey hâlâ olay mıdır, yoksa desen mi?
Desen varsa tesadüf yoktur. Desen varsa sorun kaçanlarda değil, tutamayan sistemdedir. Desen varsa artık birey konuşulmaz, rejim konuşulur.
Peki mürettebat neden inişten sonra çekildi? Çünkü panik yok, hesap var. Çünkü hukuku biliyorlar. Çünkü sorumluluk tamamlandıktan sonra verilen kararın hukuki değeri yüksek.
Panik anlıktır; hesap süreklidir. Zeki insan şunu fark eder: Bu bir korku patlaması değil, disipline edilmiş korkudur. Şimdi kritik soruya gelelim: Neden Kanada?Neden doğrudan ABD değil, neden daha sert refleksleri olan merkezler değil?Çünkü Kanada “bağırmaz”; dinler. Çünkü Kanada “gürültü üretmez”; dosya büyütür. Çünkü Kanada, sert operasyonun değil, “uzun sabrın ülkesidir” .Zeki insan buradan şunu okur: Bu bir kaçış değil, bir bekleme ve park etme hamlesidir. Bilgi taşındığında hemen tüketilmez; değerlenmesi beklenir.
Şimdi gelelim herkesin sorduğu ama çoğunun yanlış yerden sorduğu soruya: ABD ve İngiltere parmağı olabilir mi? Akıl ile komployu ayıralım. Elde “yaptılar” diyecek doğrudan kanıt yok ama daha önemli bir şey var: ÇIKAR UYUMU.
ABD ve İngiltere Pakistan’ı kaybetmek istemiyor. Çünkü Pakistan; Çin’in Kuşak-Yol hattında, Hindistan denkleminin tam ortasında, Nükleer kapasiteye sahip, İslam dünyasında sembolik ağırlığı olan bir ülke.
Peki Batı bu tür ülkeleri nasıl “geri kazanır”?
Tankla değil. Darbeyle değil. Genellikle kapı açarak. Yangını “çıkarmayabilir” ama yangın varken itfaiyeyi kendi sokağında tutar. Bu bir operasyon değil; stratejik yerçekimidir. Devletler insan kaçırmaz fakat kaçmak isteyen insanlara nereye gidebileceklerini hatırlatırlatırlar ama asıl belirleyici soru şudur: İnsanlar neden bu hatırlatmayı ciddiye alıyor? Cevap içeridedir.
Pakistan eksen değiştiriyor. Batı ile denge siyaseti, yerini Çin’e daha sert bir yaslanmaya bırakıyor. Devlet “tek yön” diyor; sistemin içindeki eğitimli kadrolar ise denge arıyor.
Devlet bir eksene kilitlenirken, insanlar çoklu çıkış planı yapıyor ve bu çelişki büyüdükçe, Toronto pistleri doluyor.
Bir de işin psikolojik boyutu var: Açık baskı korkutur ama tutar. Belirsiz baskı ise kaçış üretir. “Bugün değilse yarın sıra bana mı?” sorusu sorulmaya başlandığında, sadakat değil hayatta kalma refleksi devreye girer. Toplu iltica bu yüzden olur. Yalnız giden hikâyesini bozar; birlikte giden anlatıyı kilitler. Bu hukuk bilgisi değil, rejim hafızasıdır.
PIA burada bir havayolu değildir; aynadır. Aynaya bakıp “uçak neden kalkmadı?” diye soranlar, asıl soruyu kaçırır. Asıl soru şudur: Neden kimse uçağa binmek istemiyor?
Ve şimdi büyük resmi koyalım masaya. Bir ülkede pilotlar ve mürettebat sistematik biçimde iltica ediyorsa, mesele maaş değildir. Mesele ekonomi hiç değildir. Mesele şudur: Yarın kimin feda edileceğini bugün kimin bildiği.
Zeki insan bu haberi böyle okur , yani; Havacılık diye başlamaz. İltica diye bitirmez.
Devlet kapasitesi, eksen değişimi ve küresel yerçekimi olarak okur ve son notu düşer: Devletler bir gecede yıkılmaz ama insanlarını tutamadıkları gün çözülmeye başlarlar.
Gürkan KARAÇAM
#pakistan #pilot #kanada #çin #abd #ingiltere
Gürkan KARAÇAM 
Yorum bırakın