Dünya liderlerinin kürsüden söyledikleriyle sahada yaptıkları arasında çoğu zaman uçurum vardır. Bu uçurumu görebilmek, kelimelerin büyüsüne kapılmadan satır aralarını okuyabilmek istihbarat analizinin özüdür.
“Diplomaside doğru olanı değil, gerekli olanı söylerler.”
Bir lider “asla” dediğinde genelde pazarlığa açıktır; “mutlaka” dediğinde çoğunlukla garanti veremiyordur. İşte tam bu noktada analiz devreye girer: Bunu dedi ama şunu yaptı.
ABD: “Demokrasi” Dedi, Petrol Kuyularına Gitti
• Dediği: Bush, 2003’te “Irak halkına demokrasi getireceğiz.”
• Yaptığı: Irak’a demokrasi değil, işgal ve petrol kontrolü getirdi. Demokrasi söylemi kılıf, enerji yolları hedef oldu.
• Dediği: Obama, Suriye krizinde “Kimyasal silah kırmızı çizgimizdir.”
• Yaptığı: Kırmızı çizgi aşıldı, ABD doğrudan müdahale etmedi. Çizgi sadece müzakere sopasıydı.
• Dediği: Biden, “Afganistan’dan çekilmeyeceğiz, görevimiz bitmedi.”
• Yaptığı: 2021’de bir gecede çekildi. 20 yıl süren savaş, Taliban’ın yeniden iktidarına teslim edildi.
“ABD’nin sözleri özgürlükle başlar, petrol-enerji fiyatlarıyla biter.”
Rusya: “Güvenlik” Dedi, Toprak İlhak Etti
• Dediği: Putin, 2014’te “Kırım halkının özgür iradesiyle Rusya’ya katılması meşrudur.”
• Yaptığı: Rus askerleri sahada çoktan kontrolü sağlamıştı. Sandık sadece perdeydi.
• Dediği: 2022 öncesi, “Ukrayna’ya girmeyeceğiz, sadece güvenlik garantisi istiyoruz.”
• Yaptığı: Birkaç hafta sonra “özel askeri operasyon” adı altında Ukrayna’ya girdi.
• Lavrov’un Dediği: “Rusya, tarihinde ilk kez tek başına tüm Batı’ya karşı savaşıyor.”
• Rusya’nın Yaptığı: Çin’den ekonomik destek, İran’dan SİHA aldı. Yalnız olmadığını kanıtlamak için hızla doğuya yaslandı.
“Rusya, güvenlik dediğinde aslında yeni sınır çiziyor demektir.”
Çin: “Barış” Dedi, Güney Çin Denizi’ne Üsler Kurdu
• Dediği: Xi Jinping, “Çin barışçıl yükseliş peşinde, hegemonya istemiyoruz.”
• Yaptığı: Güney Çin Denizi’nde yapay adalar inşa edip askerî üsler kurdu. Barış söylemi, hegemonya pratiğiyle gölgelendi.
• Dediği: “Tek Çin ilkesi uluslararası hukuka saygıdır.”
• Yaptığı: Tayvan’ı her yıl daha sert tehdit etti, adanın etrafında tatbikatlarla nefes aldırmadı.
• Dediği: “Kuşak ve Yol, ortak kalkınma projesidir.”
• Yaptığı: Kredi verip ülkeleri borç sarmalına soktu. Kalkınma işbirliği, ekonomik bağımlılığa dönüştü.
“Çin, barış derken liman satın alıyor, işbirliği derken demiryolu döşüyor.”
İngiltere: “Değerler” Dedi, Çıkarının Yanında Durdu
• Dediği: Tony Blair, Irak Savaşı öncesi “Kitle imha silahlarını durdurmalıyız.”
• Yaptığı: Silah bulunamadı ama İngiltere ABD’nin yanında savaşa girdi. İmparatorluk refleksi, ittifak maskesiyle örtüldü.
• Dediği: Boris Johnson, “AB’den çıkıyoruz ama dünyaya açılıyoruz.”
• Yaptığı: Eski sömürgelerle ticareti artırmaya koştu. Global Britain, aslında eski kolonilere dönüş projesiydi.
• Dediği: “Ukrayna’nın yanındayız.”
• Yaptığı: ABD’den bağımsız bir adım atmadı. Desteği, Washington’un gölgesinde kaldı.
“İngiltere, değerler diyorsa mutlaka ada dışındaki çıkarları hesaplanıyordur.”
Blöf ile Gerçeği Ayırmak
Bir konuşmanın blöf mü gerçek mi olduğunu anlamak için şu soruları sorarız:
• Ekonomik dayanağı var mı?
ABD’nin “asla çekilmeyeceğiz” sözünün altı boştu; çünkü savaş bütçesi bitmişti.
• Askerî karşılığı var mı?
Rusya’nın “birkaç gün içinde Kiev düşecek” blöfü, sahada aylarca süren başarısızlıkla çöktü.
• Diplomatik tutarlılığı var mı?
Çin’in “işbirliği” söylemi, Afrika ülkelerindeki borç krizleriyle çelişti.
• İç politikaya etkisi var mı?
İngiltere’nin “küresel güç” iddiası, aslında Brexit sonrası halkın moralini diri tutma çabasıydı.
“Blöf, büyük harflerle söylenir; gerçek, sessizce uygulanır.”
Sonuç: İstihbaratçı Gözüyle Konuşmaları Okumak
Bir lideri anlamak için kulağımızla değil, gözümüzle, ruhumuzla tüm belleğimizle dinlemeliyiz. Onun ne dediğine değil, ne yaptığına bakmalıyız.
• ABD başkanı “özgürlük” dediğinde enerji-petrol haritasını aç.
• Rus lideri “güvenlik” dediğinde sınırlarını incele.
• Çin lideri “barış” dediğinde liman anlaşmalarını oku.
• İngiliz başbakanı “değerler” dediğinde çıkar listesine göz at.
“Dünya siyasetinde en büyük yalan, en çok alkışlanan cümlede gizlidir.”
Gürkan Karaçam
#analiz #lider
Gürkan KARAÇAM 
Yorum bırakın